حضرت معصومه | زندگینامه فاطمه معصومه
حضرت معصومه | زندگینامه فاطمه معصومه
حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام، نام مبارک ایشان، فاطمه علیها السلام، و لقب معروفشان معصومه است.
پدر گرامیشان امام هفتم، حضرت موسی بن جعفر علیه السلام و مادر محترمشان حضرت نجمه خاتون علیها السلام نام دارند.
حضرت نجمه خاتون علیها السلام همچنین مادر امام رضا علیه السلام نیز محسوب میشوند.
بنابراین، امام رضا علیه السلام و حضرت معصومه علیها السلام از یک مادر، برادر و خواهر به شمار میآیند.
امام رضا علیه السلام و حضرت معصومه علیها السلام، به عنوان یک واحد معنوی، نه تنها برادر و خواهر، بلکه نمادی از عظمت و ارجمندی، آفریده شدهاند.
ولادت حضرت معصومه (س)
سالها پیش از ولادت حضرت معصومه (س)، امام صادق علیه السلام در باب مقام و منزلت ایشان چنین بیان کردند:
برای خدا حرمی است که آن مکه می باشد و برای رسول خدا صل الله علیه وآله و سلم حرمی است که آن مدینه و برای امیرالمومنین علیه السلام حرمی است که آن کوفه می باشد و برای ما حرمی است که آن قم می باشد.
به زودی فرزندی از فرزندان من به نام فاطمه در آن جا دفن می شود؛ هر کس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود.
حضرت معصومه(ع) در اوایل ماه ذی القعده سال 173 هجری در شهر مدینه منوره به دنیا آمد.
یکی از عظیمترین فضایل این بزرگوار، انتساب ایشان به بیت وحی و رسالت و امامت است.
ایشان به عنوان “بنت” رسول الله صلی الله علیه و آله، “بنت” ولی الله، “اخت” ولی الله و “عمة ولی الله” شناخته میشوند.
این انتساب، سرچشمه سایر فضایل و کمالات معنوی و روحانی این شخصیت عالی است.
نام و القاب حضرت معصومه
امام رضا در حدیثی بیان نمودند:
«من زار المعصومة بقم کمن زارنی»
(ریاحین الشریعه، ج 5، ص 35)؛
کسی که معصومه را در قم زیارت بکند مانند آن است که مرا زیارت کرده است.
با توجه به حدیث بالا و چند حدیث دیگر، گفته شده است که نام “معصومه” از یک روایت منسوب به امام رضا(ع) بهدست آمده است.
این روایت که در کتاب “زاد المعاد” نوشته محمدباقر مجلسی آمده، حاکی از آن است که امام رضا(ع) از ایشان با نام “معصومه” یاد کردهاند.
نامها و لقبهایی در دو زیارتنامه غیرمشهور برای حضرت معصومه (س) آمده، که از آن جمله القاب به موارد زیر اشاره شده شدهاند:
- طاهره، به معنای پاکیزه و بیعیب
- مرضیّه، که نماد رضایت خداست
- رضّیه، نشانگر خشنودی از طرف الهی
- بِرّه، به اعتبار نیکوکاری و خیراتبخشی
- تقّیه، بازتاب پرهیزگاری و پیوند با مقام الهی
- سیده صدیقه، به عنوان بانویی که به درستی و راستگویی شناخته میشود
- حمیده، که مورد ستایش و تحسین قرار گرفته
- سیده رضیّه مرضّیه، به معنای بانویی که خدا خشنود از اوست و مورد رضایت او قرار دارد
- رشیده، که به حد یافته و پیشروی دینی و اخلاقی را نمایان میسازد
- سیدهُ نساء العالمین، به عنوان سرور زنان عالم، که مقام ویژهای در جمله زنان عالم دارد
حضرت معصومه در فراق پدر
حضرت معصومه علیها السلام تا شش سالگی از حضور پدرش بهره میبرد، اما با دستگیری و زندانی شدن پدر، از آموزههای ایشان محروم میشود.
او در انتظار پدر، هجر و فراق از معصومیت و ولایت امام زمانش را تجربه میکرد. در نهایت، پس از چهار سال انتظار، خبر شهادت پدر را دریافت کرد و در سوگ او به عزا نشسته و این افتراق را تلخ پذیرفت.
حضرت معصومه علیها السلام، در مدت چهار سال نبود پدر، زیر نظر و تربیت برادرش، به افزایش علم و تربیت میپرداخت.
سپس، تحت مراقبت و آموزش امام رضا علیه السلام قرار گرفت، البته نه به عنوان برادر بلکه به عنوان امام و ولیّ امر.
در این دوره، حکومت با تزلزل مواجه بود و این زمان مناسبی برای امام رضا علیه السلام بود تا خانواده و پیروانش را در زمینه علوم الهی تعلیم بدهد.
امامت امام رضا علیه السلام از سال 183 ه.ق. با شهادت پدر بزرگوارش آغاز شد و شیعیان بیست سال از امامت این حضرت بهرهمند شدند.
امامت ابتدا به مدت ده سال با هارون، سپس پنج سال با خلافت محمد امین و در پنج سال آخر با خلافت عبدالله مأمون، همراه بود.
هجرت امام رضا و دوری از برادر
در سال 200 هجری قمری، مأمون عباسی نامه های فراوانی فرستاد و امام رضا(ع) را به خراسان دعوت کرد. امام نیز پس از مدتی این دعوت را قبول کرد و با کاروان مأمون به سوی خراسان رفت.
یک سال پس از هجرت امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) با همت و شوق دیدار از برادرش و به منظور حمایت از امامت و ولایت ایشان، همراه با گروهی از برادران و برادرزادگان به سوی خراسان حرکت کردند.
در مسیر عبور، مردم با شور فراوان از ایشان استقبال کردند. حضرت معصومه (س) نیز همانند عمه بزرگوارش، حضرت زینب (س)، پیام مظلومیت و غربت برادر گرامی خود، امام رضا (ع) را به مردم اعلام کرده و مخالفت خود و اهل بیت (ع) را با حکومت حیلهگر بنی عباس روشنگرانه بیان مینمودند.
کاروان به ساوه رسید و برخی از مأموران حکومت که در این شهر بودند، با آنها درگیر شدند.
این درگیری منجر به شهادت تقریباً تمام اعضای مرد کاروان شد، حتی برخی گفته ها بر اساس شواهد نقل شده حاکی از این است که حضرت فاطمه معصومه (س) نیز در این اتفاق مسموم شده بودند.
حضرت فاطمه معصومه (س) به دلیل اندوه و غم زیاد از این حادثه و مسمومیت ناشی از زهر، به شدت بیمار شدند و دیگر قابلیت ادامه سفر به سوی خراسان را نداشتند. بنابراین، تصمیم گرفتند به سمت شهر قم حرکت کنند؛ زیرا از پدر بزرگوار خود شنیده بودند که شهر قم مرکز شیعیان ما است.
در بعضی از کتب ذکر شده است که برادران، برادرزادگان، و خواهران حضرت معصومه (س) نیز در این سفر حاضر بودند.
پس از اتفاقاتی که در ساوه برای کاروان حضرت رخ داد، ایشان دستور دادند که کاروان به سمت قم حرکت کند که در این مسیر از تفرش عبور کردند.
در حال حاضر، در تفرش امامزادههایی وجود دارند که از فرزندان بی واسطه یا با واسطه حضرت امام موسی کاظم (ع) هستند.
حضور این امامزادهها نشان از این احتمال دارد که این افراد از کاروان حضرت معصومه (س) بوده و در نتیجه حملهای از جانب عباسیان در میان راه به شهادت رسیدهاند.
از جمله این امامزادگان، که به عنوان فرزندان بی واسطه حضرت امام موسی کاظم (ع) شناخته میشوند و در روستای تفرش به خاک سپرده شدهاند، میتوان به این امامزادگان اشاره کرد:
1- محمد، فرزند امام کاظم علیه السلام
2- امامزاده هادی، فرزند امام کاظم علیه السلام
3- امامزاده جعفر، فرزند امام کاظم علیه السلام
4- امامزاده زکریا، فرزند امام کاظم علیه السلام
5- بقعه در بی بی، خواهر حضرت معصومه علیها السلام
همچنین، ابوالعلی مهدی بن محمود از آل امام صادق (ع)، امامزاده احمد از نوادگان امام کاظم (ع)، و قاسم بن حمزه بن امام کاظم (ع) نیز جزو امامزادگانی هستند که در تفرش و آشتیان مرقد دارند.
آشتیان نیز یکی از منزل ها برای کاروانیان است، که حضور مرقد مطهّر فاطمه صغری (خواهر حضرت معصومه) در اینجا نشانگر آن است.
ورود حضرت معصومه به شهر قم
هنگامی که مردم قم خبر آمدن حضرت فاطمه معصومه (ع) به شهرشان رسید، با سرعت به استقبال ایشان رفتند. گروههای زیادی از مردم، پیاده و سوار، به محل حضور ایشان در تاریخ 23 ربیع الاول سال 201 هجری قمری واصل شدند و شهر قم با آمدن حضرت فاطمه معصومه (ع)، زینت یافت.
از نیمه دوم قرن اول هجری، تشیع در شهر قم گسترش یافت و این شهر به عنوان مقصد اصلی شیعیان تحت حمایت امامان شیعه قرار گرفت.
جمعیت زیادی از دوست داران اهل بیت علیه السلام در این شهر زندگی میکردند، از جمله کهنترین خاندانها، خاندان اشعری بودند.
موسی بن خزرج، بزرگ خاندان اشعری، پس از شنیدن اطلاعات درباره حرکت حضرت معصومه (ع) از کاروان، فوراً با همراهی تعدادی از دوستان اهل بیت (ع) به سمت حضرت حرکت کرد.
او زمام شتر حضرت را در دست گرفت و ایشان را به سوی شهر قم هدایت کرد. در خانهاش ایشان را میهمان نمود و این سختیها را برای حضرت آسان کرد.
با ورود حضرت معصومه (ع) به قم و طی مسافت 54 منزل در طول دو ماه، مردم این شهر، مکانی را برای استراحت ایشان برپا کردند.
حضرت معصومه (ع) طی 17 یا 19 روز در خانهٔ موسی بن خزرج به سکونت پرداخت و در این مدت به عبادت با پروردگار خود مشغول بود.
وفات حضرت معصومه
سرانجام حضرت معصومه علیهاالسلام پس از گذشتن حدودا 17 الی 19 روز، بدون آنکه برادر خویش حضرت امام رضا علیه السلام را ببیند دعوت حق را لبیک گفتند و جان به جان آفرین تسلیم نمودند.
پس از درگذشت حضرت معصومه (ع)، حزن و اندوه از حضور یکی از نجیبترین افراد خاندان عصمت و طهارت، جایگاه شور و شعف مردم را به گریه و اندوه تبدیل کرد.
میزبانان، در حالی که در ماتم نشسته بودند، پس از غسل و کفن، جسم این حضرت را از بیت النور (خانهٔ موسی بن خزرج که محل سکونت حضرت معصومه (ع) بود و ایشان در آنجا عبادت مینمودند) به سوی قبرستان بابلان منتقل کردند.
پیکر پاک حضرت معصومه (ع) را در کنار سردابی که برای دفن آماده شده بود، نهادند. در خصوص اینکه چه کسی مسئول دفن ایشان باشد، آل سعد اختلاف نظر داشتند. سرانجام تصمیم گرفتند که قادر، خادم پیر و پرهیزگار مراسم خاکسپاری را بر عهده بگیرد.
اما ناگهان، دو سوار با نقاب از بیابان ظاهر شدند، سریعاً نزدیک شدند و یکی وارد قبر شد، دیگری هم پیکر مطهر حضرت را برداشت و به دست دیگری داد تا به خاک سپرده شود. پس از انجام مراسم تدفین، این دو نقابدار بدون حرف زدن با هیچ کس، سوار بر اسب شدند و با سرعت از محل دور شدند.
هویت دو سوار نقاب پوش
نظرها حاکی از آن است که دو سوار با نقاب، امام علی بن موسی الرضا (ع) و فرزند گرامی ایشان، امام جواد (ع) بودهاند، که با اعجاز امامت، از مدینه و خراسان، از طریق طی الأرض به این مکان آمده و در مراسم دفن حضرت معصومه (ع) شرکت کردهاند.
همچون زمانی که امام امیرالمؤمنین علیه السلام به منظور دفن سلمان فارسی از مدینه به مدائن رفت و پس از اجرای مراسم دفن به مدینه بازگشت، مشابهاً هنگام فوت یکی از شیعیان خالص به نام شطیطه در نیشابور، امام موسی کاظم علیه السلام با اعجاز امامت، از مدینه به نیشابور آمد.
پس از انجام نماز جنازه و مراسم تدفین، وقتی تربت امام حسین علیه السلام بر جنازه این زن با ایمان پاشیده شد، امام به سوی جمع شیعیان حرکت کرد و اظهار کرد:
«هر کدام از شما به مرگ برسد، ما ائمه در تشییع جنازه شما در هر شهری که باشد، شرکت میکنیم. شما نیز به تقوا پیشه کنید و اعمال خود را صالح سازید تا ما را در رهایی بخشیدن از آتش جهنم یاری نمایید.»
تاریخ و سن وفات
در سال 200 هـ قمری، امام رضا (ع) بنا به دستور مأمون، به سوی شهر مرو سفر کرد. یک سال پس از هجرت امام رضا (ع)، به عبارت دیگر در سال 201 هـ قمری، حضرت معصومه (ع) به منظور دیدار با برادر، از مدینه حرکت کرد و در همان سال در شهر قم وفات یافت.
اما درخصوص ماه وارد شدن به قم و زمان وفات، اختلاف نظر وجود دارد. اغلب نویسندگان معتقدند که این وقایع در ماه ربیع الثانی رخ دادهاند، اما تعداد کمی معتقد به این هستند که حضرت در هشتمین روز از ماه شعبان از دنیا رفتهاند.
درباره زمان وفات حضرت معصومه (ع) اختلاف وجود دارد، برخی روز دهم و دیگران روز دوازدهم ربیع الثانی را ذکر کردهاند.
این اختلاف ممکن است به دلیل نامشخص بودن مدت اقامت حضرت در قم، که بین 17 تا 19 روز بوده ، باشد.
به همین دلیل، آستانه مقدس حضرت معصومه (ع) این دو روز را به عنوان روز وفات ایشان در نظر گرفته و این بازه زمانی را ایام معصومیه نام گذاری کرده است.
چرا حضرت معصومه علیها السلام ازدواج نکرد؟
ازدواج یکی از مسائلی است که در اسلام به شدت تأکید شده و احادیث زیادی درباره آن آمده است. به عنوان مثال، رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم فرمودهاند:
“در اسلام بناهایی بر پا نشده که در نظر خداوند، دوستداشتنیتر و ارجمندتر از ازدواج باشد.”
برای ازدواج نکردن حضرت معصومه سه دلیل آمده است:
بر اساس اطلاعات موجود در کتاب “ریاحین الشریعه”، مشخص نیست که حضرت معصومه (س) آیا ازدواج کرده یا خیر و آیا فرزندی داشته یا خیر؛ با این حال میگویند است که حضرت معصومه (س) هرگز ازدواج نکرده است و دلایلی نیز برای عدم ازدواج ایشان ذکر شده است؛ از جمله آن دلایل این است که ایشان به دلیل عدم یافتن همتای مناسب، از ازدواج خودداری کردهاند.
همچنین یعقوبی، تاریخنگار قرن سوم هجری، ثبت کرده است که امام کاظم (ع) در وصیت خود توصیه کرده بود که هیچ یک از دخترانش ازدواج نکنند. اما برخی اعتراض کردهاند که چنین سفارشی در وصیتنامهای که کُلینی از امام کاظم (ع) نقل کرده، ذکر نشده است.
بعضی از محققان هم این موضوع را به عدم ازدواج حضرت معصومه (س) و خواهرانش نسبت میدهند و این را به فشار حاکمیت عباسیان، بهویژه هارون و مأمون، باز میگردانند که البته این دیدگاه نشاندهنده واقعیت ممکن است.
جایگاه حضرت معصومه نزد شیعیان
علمای شیعه با توجه به روایات، جایگاه ویژهای برای فاطمه معصومه در دین اسلام در نظر گرفته اند.
علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار به حدیثی از امام صادق (ع) اشاره کرده است که طبق آن، تمامی شیعیان با شفاعت حضرت معصومه (س) وارد بهشت خواهند شد.
در یک قسمت از زیارتنامه فاطمه معصومه، به دلیل بلندمرتبگی و مقام وی نزد خداوند، از ایشان خواسته شده است مورد شفاعت نزد خداوند قرار گیرند.
همچنین به نقل از محمدتقی شوشتری در قرن چهاردهم شمسی، در قاموس الرجال نوشته است:
در میان فرزندان فراوانِ امام کاظم(ع)، پس از امام رضا(ع) کسی همپای معصومه نیست.
امید روشن هستم، از سال 96 پا به عرصه سایت گذاشتم. من یکی از علاقمندانِ حوزه سئو هستم و تلاش میکنم با علم سئو مطالب آموزشی بیشتری را در بستر وب منتشر کنم.
امید روشن هستم، از سال 96 پا به عرصه سایت گذاشتم. من یکی از علاقمندانِ حوزه سئو هستم و تلاش میکنم با علم سئو مطالب آموزشی بیشتری را در بستر وب منتشر کنم.
دیدگاهتان را بنویسید