روزه و نیت روزه گرفتن در ماه رمضان
روزه گرفتن
روزه در آیین مبین اسلام به معنای آن است که انسان برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب از انجام اموری که روزه را باطل میکند، خودداری نماید.
در فرهنگ سایر مردمان جهان نیز روزه وجود دارد. نزد آنها هم روزه به معنای کم خوردن نیست؛ بلکه به معنای ترک برخی چیزها اعم از خوردنی و آشامیدنی یا هر عمل ناپسند است. این فریضه از لحاظ جسمی و روحی معنوی، اخلاقی، اجتماعی، اقتصادی، روانی و … فضایل فراوانی دارد، که مورد تاکید همگان قرار گرفته است.
روزه گرفتن نزد مردم دنیا سابقهای طولانی دارد. در میان بومیان استرالیا، بر هر زنی واجب بوده است که پس از فوت شوهرش، از چند روز تا یک سال روزه بگیرد و سخن نگوید.
روزه گرفتن در دین مسیحیت هم بوده است؛ چنانچه حضرت مریم طبق آیات قرآن، نذر می کند روزه بگیرد و با کسی سخن نگوید.
البته این رو هم متذکر شویم که روزه مختص به ماه رمضان نیست و در سایر ماه های مبارک مانند اعمال ماه شعبان نیز وجود دارد.
روزه گرفتن در ماه رمضان به حدی تاکید شده است که برای انجام ندادن آن به غیر شرایط خاص، کفاره روزه در نظر گرفته شده است.
فلسفه روز گرفتن
خداوند تبارک و تعالی در سوره بقره آیه ۱۸۳ می فرماید:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَاى كسانى كه ايمان آوردهايد، روزه داشتن بر شما مقرر شد، همچنان كه بر كسانى كه پيش از شما بودهاند مقرر شده بود، تا پرهيزگار شويد.
سوره بقره، آیه 183
بنابراین فلسفه روزه گرفتن “تقویت روح و تکامل جسم و جان” است. از آنجا که گفته اند عقل سالم، در بدن سالم است.
امام رضا علیه السلام در جایی درباره روزه گرفتن این چنین می فرمایند:
دلیل روزه گرفتن برای درک درد گرسنگی و تشنگی است، تا بنده ذلیل، متضرع و صابر باشد.
همچنین در روزه انکسار و شکستگی شهوات وجود دارد.
امام علی علیه السلام در خطبه نهج البلاغه، یکی از دلایل روز گرفتن را این چنین بیان می کنند که:
علت روزه گرفتن در ماه رمضان را سپر و مانع در برابر عقاب الهی دانستند.
یعنی روزه موجب غفران و آمرزش گناهان است.
در حدیثی طولانی حضرت امیرالمومنین از پیامبر خدا درباره روزه گرفتن در ماه رمضان این چنین نقل می کند که پیامبر فرمود:
هیچ مومنی نیست که روزه ماه رمضان را فقط به حساب خدا روزه بگیرد، مگر آن که خدای تبارک و تعالی هفت خصلت را برای او واجب و لازم گرداند:
- هرچه حرام در پیکرش باشد محو و ذوب گرداند.
- به رحمت خدای عز و جل نزدیک میشود.
- با روزه خویش، خطای پدرش حضرت آدم را می پوشاند.
- خداوند لحظات جان کندن را بر وی آسان گرداند.
- از گرسنگی و تشنگی در روز قیامت در امان خواهد ماند.
- خدای عزوجل از خوراکیهای لذیذ بهشتی او را نصیب دهد.
- خدای عز و جل برائت و بیزاری از آتش دوزخ را به او عطا فرماید.
پیامبر اکرم درباره علت روزه گرفتن میفرماید:
معده مرکز و خانه هر دردی است، و پرهیز و اجتناب از غذای نامناسب و زیاد خوری، اساس و راس هر داروی شفابخش است.
همچنین می فرمایند: روزه بگیرید تا سالم بمانید.
دلایل روزه گرفتن
روزه در اسلام از عبادات مهم است و در احادیث یکی از پایه های پنجگانه اسلام معرفی شده است.
در احادیث آثار و فضائل مادی و معنوی متعددی برای روزه، به ویژه “روزه ماه رمضان” شمرده شده است. همچون پذیرش اعمال، استجابت دعا، آمرزش گناهان، استحقاق بهشت و نعمتهای اخروی و نجات از عذاب آخرت (سپر آتش)، که توجه ویژه خدا به روزه دار را می رساند.
خواب روزه دار عبادت، و نفس هایش تسبیح خداوند، و روزه زکات بدن خوانده شده است. همچنین در قرآن ترحم اغنیا بر تهی دستان با چشیدن سختی گرسنگی و عطش، یادآوری قیامت، پرورش نیروی تقوا و تواضع در برابر خداوند، غلبه بر شهوات، تقویت روحیه شکرگزاری، صبر و اراده، و سلامت بدن از حکمتهای روزه شمرده شده است.
مراتب روزه داری را می توان خویشتن داری در برابر خواسته های جسمانی، بازداشتن همه اعضا و جوارح بدن از گناه و کارهای کم ارزش و آمیخته با غفلت و درنهایت بازداشتن قلب از افکار نازل و دنیایی دانست. در منابع جامع فقهی مبحث مستقلی به روزه و به طور خاص و روزه ماه رمضان اختصاص یافته و احکام آن به تفصیل مطرح شده است.
آداب روزه داری
از آداب روزه گرفتن، تعامل در بیانات دینی تاکید شدید دین اسلام بر حفظ حرمت ماه رمضان و روزه داری آن و حفظ حرمت روزه داران را نشان میدهد، به گونهای که فقهای امامیه و اهل سنت به استناد احادیث، روزه خواری آشکار را حتی با عذر شرعی (طبق احکام حیض) جایز ندانسته، و کسی را که عمدا آشکارا روزه خواری کند مشمول مجازات شمردند.
همچنین با توجه به فضایل بسیار روزه داری در ماه رمضان بر پایه احادیث، فقهای امامی پرهیز از مسافرت های غیر ضروری یا فاقد ترجیح شرعی (ترجیح شرعی مانند سفر برای حج عمره، تشییع برادر مومن، پیشگیری از تلف مال و اقدام برای حفظ برادر ایمانی از خطر هلاک) را در این ماه توصیه کرده، و بیشتر آنان مسافرت پیش از بیست و سوم ماه رمضان را مکروه دانسته اند.
حدیث درباره روزه ماه رمضان
اسلام بر پنج چیز استوار است: نماز، زکات، حج، روزه و ولایت.
خداوند روزه را واجب کرده تا به این وسیله دارا و ندار مساوی گردند.
دعای شخص روزه دار، هنگام افطار مستجاب می شود.
رمضان ماه خدا، شعبان ماه رسول خدا، و رجب ماه من است.
رجب نام نهری است در بهشت، از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر. هر کسی یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند از آن نهر به او می نوشاند.
اگر بنده خدا میدانست که در ماه رمضان چیست و چه برکتی وجود دارد، دوست می داشت تمام سال رمضان باشد.
إِذَا کَانَ لَیْلَهُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ فَقُومُوا لَیْلَهَا وَ صُومُوا نَهَارَهَا فَإِنَّ اللَّهَ یَنْزِلُ فِیهَا مِنْ غُرُوبِ الشَّمْسِ إِلَى السَّمَاءِ فَیَقُولُ أَ لَا مُسْتَغْفِرٍ فَاغْفِرْ لَهُ أَ لَا مسترزق فأرزقه حَتَّى یَطْلُعَ الْفَجْر هرگاه شب نیمه شعبان فرا رسید، در آن شب برخیزید و روز آن را روزه بدارید؛ زیرا از غروب آفتاب آن شب خداوند به آسمان فرود مىآید و تا سپیدهدم مىگوید: آیا آمرزش خواهى هست تا او را بیامرزم؟ آیا روزى خواهى هست تا به او روزى بدهم؟
شرایط روزه گرفتن
اصل وجوب روزه ماه رمضان مستند به آیات قرآن و احادیث و اجماع است. وجوب روزه منوط به تحقق شروط عام تکلیف و نیز شروط به خاص است.
- فقهای امامی این شروط را بلوغ، عقل، طهارت از حیض و نفاس، نداشتن مرضی که روزه آن را تشدید کند، داشتن توانایی لازم برای روزه و مسافر نبودن دانسته اند.
نظر مشهور فقهای اهل سنت هم همین است. اما حنفیان، اسلام (مسلمان بودن) را نیز شرط وجوب روزه دانسته اند، در حالی که همه فقها آن را شرط صحت روزه خوانده اند. - دخول وقت نیز دیگر شرط وجوب روزه است؛ زیرا برخی از روزه های واجب به سببی خاص مانند نذر معین بر انسان واجب می شوند، هرچند برخی از روزه های واجب زمان معینی ندارند.
روزه ماه رمضان با اثبات دخول ماه رمضان از طریق اثبات رویت هلال از نظر شرعی، واجب میشود.
با توجه به شرط بودن توانایی بر روزه به معنای خاص از نظر فقهی، روزه گرفتن برای بیماری که با روزه دچار دردهای تحملناپذیر میشود یا ممکن است بهبود وی کُند شود، حرام و به نظر فقهای امامی، روزه اش باطل است و باید پس از بهبود، قضای آن را به جا آورد؛ البته اگر وی به گمان زیان نداشتن روزه بگیرد، بیشتر فقیهان روزه اش را صحیح و شماری از آنان از باب احتیاط، قضا کردن آن را واجب دانسته اند.
همچنین به نظر فقهای امامی چند گروه که روزه گرفتن برایش آن دشوار است، از حکم وجوب روزه معاف شدند و برای آنها جایز و در برخی موارد واجب است که روزه شان را افطار کنند:
- از جمله سالخوردگانی که روزه گرفتن برای آنها دشوار یا نا ممکن است، افراد مبتلا به بیماری عطش، زنان بارداری که وضع حمل شان نزدیک باشد، و زنان شیرده که شیرشان کم است.
مستند این حکم آیه ۱۸۴ سوره بقره و احادیث است.
أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ ۚ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۚ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ ۖ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ ۚ وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ ۖ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَروزهایی به شماره معیّن روزه دارید (تمام ماه رمضان)، و هر کسی از شما مریض باشد یا مسافر، به شماره آن از روزهای غیر ماه رمضان روزه دارد، و کسانی که روزه را به زحمت توانند داشت عوض هر روز فدا دهند آن قدر که فقیر گرسنهای سیر شود، و هر کس بر نیکی بیفزاید آن برای او بهتر است. و (بیتعلّل) روزه داشتن برای شما بهتر خواهد بود اگر (فواید آن را) بدانید.
سوره بقره، آیه 184
- بر سالخوردگان، جایز و در پارهای شرایط واجب است که روزه شان را افطار کنند و در ازای هر روز، فدیه ای معادل یک یا دو مد طعام، بنابر نظر مشهور معادل ده سیر یا ۷۵۰ گرم گندم یا جو، به فقیر بدهند.
به نظر مشهور فقهی، آنان لازم نیست قضای روزه شان را بعداً یا در طول سال به جا آورند. - افراد مبتلا به بیماری عطش نیز می توانند با دادن یک یا دو مد طعام به ازای هر روز در ماه رمضان، روزه خود را افطار کنند و پس از برطرف شدن مانع، قضای آن روزه ها را به جا آورند.
- حکم زنان باردار و شیرده نیز به نظر مشهور امامیان همین است.
نیت روزه رمضان
نیت روزه گرفتن چگونه است؟
نیتروزه عبارت است از اینکه برای انجام دادن فرمان خداوند، از اذان صبح تا مغرب کاری که روزه را باطل میکند انجام ندهد و لازم نیست آن را از قلب خود بگذراند یا بر زبان جاری کند.
بنابراین اصلی ترین مراحل روزه گرفتن، نیت روزه است.
پرسش
اگر کسی شب قصد روزه داشت اما سحر بیدار نشد تا قصد کند، نزدیک آفتاب از خواب بیدار شد آیا روزه اش صحیح است؟
همه مراجع میگویند اگر آنچه روزه را باطل میکند انجام نداده باشد، روزه اش صحیح است.
پرسش دیگر این است که آیا شخص میتواند نذر کند که روزه ماه رمضان و یا قضای آن را در سفر به جای آورد؟
نظر همه مراجع این است که خیر این نذر صحیح نیست.
روزه گرفتن در دین مسیحیت
کاتولیک ها در روزهای چهارشنبه خاکستر (اولین روز از ایام روزه مسیحیان) و جمعه های ایام روزه LENT و جمعه پاک روزه می گیرند و از خوردن گوشت خودداری میکنند.
کاتولیکها قرنهای متمادی از خوردن این ماده غذایی در تمام جمعه ها منع شده بودند، اما در اواسط دهه ۱۹۶۰ خودداری از مصرف گوشت در جمعه های خارج از ایام روزه، به نظر محلی و شخصی افراد واگذار شد.
در روز چهارشنبه خاکستر و جمعه پاک، خوردن دو وعده غذایی کوچک و یک وعده غذایی عادی جایز است، اما خوردن گوشت ممنوع است.
در سایر جمعه های ایام روزه نیز مصرف هر نوع گوشتی حرام است. برای روزه های اختیاری در روز های جمعه، برخی افراد به جای خودداری از خوردن غذا، ریاضت دیگری را برای تقرب در نظر می گیرند یا نماز مخصوصی می خوانند.
هدف از این روزه کنترل هواهای نفسانی و ریاضت کشیدن برای بخشایش گناهان و همدردی با فقرا است.
در این فرقه، دوره های متعددی برای روزه وجود دارد که شامل ایام روزه LENT، روزه های رسولان APOSTES، روزه آسودن یا دورماسیون، روزه تولد مسیح و روزهای دیگر است.
هر چهارشنبه و جمعه، روزهای روزه به شمار می آیند، به غیر از آنهایی که در هفتههای خالی از روزه واقع می شوند. در روزه این آیین به طور کلی، مصرف گوشت، لبنیات و تخم مرغ ممنوع است. ماهی در برخی روزهای روزه ممنوع است و در بعضی روزها مجاز است.
ارتودوکس ها به این دلیل روزه می گیرند که معتقدند پرهیز از شکم پروری، رحمت خدا را برای آنها به ارمغان می آورد.
روزه در این آیین، قانون جامعی ندارد، بلکه به انتخاب صلاحدید افراد، کلیساها، موسسات و انجمن هاست.
برخی از افراد کلا از مصرف گوشت و نوشیدنی امتناع میکنند؛ و بعضی دیگر فقط آب یا آب میوه می نوشند؛ یا اینکه فقط غذاهای مشخصی می خورند و از غذاهای خاصی امتناع میکنند و با هر وسوسه ای مقابله می کنند.
هدف از روزه در این آیین تقویت روح یا به کرسی نشاندن یک سخن حق در جامعه مدنی یا سیاسی است.
امید روشن هستم، از سال 96 پا به عرصه سایت گذاشتم. من یکی از علاقمندانِ حوزه سئو هستم و تلاش میکنم با علم سئو مطالب آموزشی بیشتری را در بستر وب منتشر کنم.
امید روشن هستم، از سال 96 پا به عرصه سایت گذاشتم. من یکی از علاقمندانِ حوزه سئو هستم و تلاش میکنم با علم سئو مطالب آموزشی بیشتری را در بستر وب منتشر کنم.
دیدگاهتان را بنویسید